Theater voor Keti Koti zet de schijnwerpers op Ik zeg toch sorry - interview met acteur en regisseur Raymi Sambo.
‘Geschreven door een zwarte en een witte man opent Ik zeg toch sorry de dialoog over het Nederlands slavernijverleden zonder moralistisch te zijn. Je voelt de pijn maar er valt ook veel te lachen.’ Aan het woord, Raymi Sambo. De zwarte man in voorgaande citaat - co-auteur, co-regisseur en speler in een van de meest bejubelde theaterstukken van het seizoen.
Sinds het in 2022 in première ging, is Ik zeg toch sorry, een coproductie van theatergezelschappen Raymi Sambo Maakt en Aluin, overladen met lof en juichende recensies van publiek en pers. De voorstelling is geselecteerd voor het Theaterfestival 2023 als een van de meest indrukwekkende voorstellingen van het seizoen. En actrice Urmie Plein is genomineerd voor de Columbina, de prijs voor beste vrouwelijke bijrol.
In Ik zeg toch sorry komen zes acteurs bij elkaar die de viering van de afschaffing van de slavernij in 1863 naspelen. Wat het inleven in deze historische personages doet met de acteurs zelf, hoe ze zich tot het onderwerp verhouden in deze tijd en of het van invloed is op hun onderlinge verhoudingen, wordt langzaam en pijnlijk duidelijk. Wat betekent het om anno 2022 sorry te zeggen voor iets wat zo lang geleden lijkt? Het stuk is een spannende samensmelting van geschiedenis en actualiteit.
Alle lovende recensies ten spijt, er zijn theaterprogrammeurs die de voorstelling niet hebben willen boeken voor het komende seizoen; het stuk was ‘te kluchtig’ naar hun zin. ‘De humor zit ‘m vooral in de onkunde van mensen om niet naar elkaar te kunnen luisteren. Door het gebruik van humor voel je je als toeschouwer niet aangevallen en ga je juist nadenken over hoe belachelijk het eigenlijk is dat je niet eerder bij dit onderwerp bent stilgestaan.’
Tijdens het herdenkingsjaar Slavernijverleden is Ik zeg toch sorry opnieuw te zien in de Nederlandse theaters. Rondom Keti Koti staat de voorstelling in Theater Bellevue in Amsterdam en in het Schuur in Haarlem. Erna gaat het op tour door Nederland.
Tussen vorig jaar en dit jaar Ik zeg toch sorry spelen is er daadwerkelijk sorry gezegd door de minister-president. Wat betekent dit voor het stuk? ‘In de voorstelling pleiten we voor excuses door de koning. Stel dat hij op 1 juli dit ook doet, dan gaan we hier uiteraard op reageren en reflecteren. We blijven zo actueel mogelijk. In feite kunnen we dit stuk eindeloos blijven spelen.’
Maar had dit verhaal ook tien jaar geleden podium gevonden? Zou het dezelfde ontvangst hebben gehad als nu? ‘Nee!’, Raymi is stellig. Om toe te voegen: ‘Het had wellicht gekund maar het was niet begrepen, niet aangeslagen. Wat dat betreft ben ik dankbaar voor de schouders die we met zijn allen eronder hebben gezet, die ervoor hebben gezorgd dat het zaadje in vruchtbare grond is geplant. En dit is niet alleen een achievement van onze gezelschappen, we zijn schatplichtig aan het activisme van de black community die ervoor heeft gezorgd dat die grond vruchtbaar werd.’
Ik zeg toch sorry is er een van meer dan honderd voorstellingen waar Theater voor Keti Koti dit herdenkingsjaar de schijnwerpers op zet. Van een manifestatie groeit Theater voor Keti Koti in 2023 uit tot een landelijke beweging. Een recordaantal programma’s schenken aandacht aan het koloniale verleden van Nederland, slavernij en de weerslag daarvan op onze samenleving nu. Van Limburg tot Friesland, van Hoorn tot Goes: in heel het land vinden makers, theaters, debatcentra en erfgoedinstellingen elkaar om podium te geven aan de veelal onbekende verhalen die hoognodig verteld moeten worden.
Een greep:
● Romana Vrede staat met Tijd zal ons leren zeven dagen lang in Het Nationale Theater in Den Haag en neemt je mee in haar persoonlijke verhaal en de verhalen van verzetshelden die hebben gestreden voor vrijheid.
● Jazz-zangeres Izaline Calister neemt residentie in theater Amare voor een muzikaal college: Tula leeft! Een vertelconcert waarin het leven van de Curaçaose verzetsheld wordt gedeeld en gevierd.
● In Goes vertelt een groep diverse jongeren uit heel Zeeland op theatrale wijze over hoe de slavernij en de afschaffing daarvan nog steeds effect heeft op hun persoonlijk leven.
● Nog meer over de excuses: in Tilburg onderzoeken jongeren de impact van sorry zeggen als je het niet echt meent in Mijn (on)oprechte excuses.
● Er is muziektheater van Pier21 in de tuin van keramiekmuseum het Princessehof in Leeuwarden, verhalen uit het oosten rond een Verkadeblik in Het Pakhuis in Hoorn, theatrale stadswandelingen en locatietheater in o.a. Amersfoort, Tilburg en Haarlem, een heuse Keti Koti Cake Off in Theater Rotterdam en exposities rond het koloniaal erfgoed in diverse steden zoals Oog in oog in het stadsmuseum Zwolle.
Waar kijkt Raymi zelf het meest naar uit?
'Absoluut naar Tula Leeft! van Izaline Calister. Maar daarvoor nog, kijk ik erg uit naar de herdenkingsceremonie waar de koning aanwezig zal zijn. Ik ben benieuwd of hij zelf ook excuses zal vragen. Ik vind dat hij als staatshoofd ook iets moet zeggen. De minister-president heeft een komma gezet. Logisch is het als de koning volgt. Dat betekent niet dat er dan een punt wordt gezet… de excuses van koning zijn dan het begin van de volgende zin. We zijn nog lang niet klaar en raken niet uitverteld. We hebben nog 400 jaar in te halen!’